ΡΩΜΗ {μέρος Α' }

   


              Σήμερα θα μιλήσουμε για τη Ρώμη,πόλη με αξιέπαινο σχηματισμό.

Δημιουργία της Ρώμης

      Η αρχαιολογική έρευνα σχετικά με τις απαρχές της Ρώμης ξεκίνησε στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι πρώτοι ερευνητές επικεντρώθηκαν στις περιοχές -κλειδιά για την πληρέστερη κατανόηση της εποχής της δημιουργίας του Ρωμαϊκού άστεως , πρόκειται για τον Παλατίνο Λόφο, όπου  σύμφωνα με την πανάρχαια παράδοση βρίσκεται σε λίκνο της Ρώμης, και την κοιλάδα, ανάμεσα στον Παλατίνο και τον λόφο του Καπιτωλίου, η οποία έμελλε να αναδειχθεί σε πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της πόλης .

      Επίσης, θεμελιώδεις κρίνονται οι μαρτυρίες τόσο από τις γραπτές ,όσο και σε ορισμένες περιπτώσεις από τις αρχαιολογικές πηγές ,για άλλα σημεία της πόλης εκτός από το λόφο του Καπιτωλίου, τον Κυρινάλιο λόφο και τον επονομαζόμενο " Οίκο του Ρωμύλου" , θέση οικισμού που σε κάποια αρχαιότερη χρονική περίοδο τοποθετείται στο Παλατίνο Λόφο.   

     Η αδιάκοπη κατοίκηση του κέντρου της πόλης και ,κατά συνέπεια , η κατασκευή νέων κτιρίων ,ακόμη και μετά την αρχαιότητα , αποτέλεσαν καθοριστικά και αξεπέραστα εμπόδια για τους ερευνητές ,στην προσπάθεια τους να αποκτήσουν ολοκληρωμένη και λεπτομερή εικόνα των πρώτων οικιστικών φάσεων της πόλης .

     Στην περίπτωση του πρώτου οικισμού στον Παλατίνο λόφο ,το περιορισμένης έκτασης ανάγλυφο καταστράφηκε τελείως κατά τη διάρκεια εργασιών για τη διάνοιξη της οδού Fori Imperiali : την εποχή του Μουσολίνι, στο πλαίσιο των διάφορων εργασιών, τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα δεν εκτιμήθηκαν δεόντως και η καταγραφή τους ήταν ανεπαρκέστατη.

Παλατίνος λόφος.

Καπιτώλιο.

Εικασία σχετικά με την ερμηνεία των στοιχείων 

      Η θεωρία για την αστική διαμόρφωση της Ρώμης ,μπορεί να στοιχειοθετηθεί με βάση ορισμένα στοιχεία τα οποία παραθέτουμε .

1.        Περίπου από το 1000 π .Χ. και μετά : μικροί οικισμοί από καλύβες στον Παλατίνο λόφο και , μετά από πρόσφατες ανακαλύψεις , στο λόφο του Καπιτωλίου. Ενταφιασμοί και καύσεις στην περιοχή της μετέπειτα ρωμαϊκής Αγοράς. Γύρω στα 900-830  π. Χ. καταγράφεται η εμφάνιση νέων οικισμών στην περιοχή του Λατίου ,από τα οποία ξεχωρίζει , εξαιτίας της αφθονίας των διαθέσιμων στοιχείων  , ο χώρος των μετέπειτα Γαβίων  με τη νεκρόπολη της Οστερία ντελ' Όζα.
2.       Περί τα τέλη του 9ου αι. π.Χ. αρχίζουν να σχηματίζονται ευρύτερα οικιστικά σύνολα από διάφορα χωριά , όπως φαίνεται από τις νεκροπόλεις που έχουν ανακαλυφθεί . Στη Ρώμη, ο κατοικημένος χώρος του Παλατίνου λόφου εξαπλώνεται και καταλαμβάνει τελικά την κοιλάδα της Αγοράς και το λόφο του Καπιτωλίου. Την ίδια περίοδο ξεκινά η αξιοποίηση του Εσκυλίνου λόφου ως περιοχής κατάλληλης για ενταφιασμούς.
3.      Κατά τη διάρκεια του 8ου αιώνα π.Χ. στο Λάτιο καταγράφεται δημογραφική και κυρίως οικονομική ανάπτυξη , από την οποία προκύπτει μια ολοένα και μεγαλύτερη κοινωνική διαφοροποίηση με κύριο χαρακτηριστικό τη διαμόρφωση μιας "ευγενούς" αριστοκρατίας : στη φάση αυτή που συχνά προσδιορίζεται ως ανατολίζουσα "επανάσταση "  χρονολογούνται τα πλούσια κτερίσματα ορισμένων τάφων στο Λάτιο .
4.        Κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. είναι βέβαιο ότι υιοθετείται το μοντέλο της πόλης -κράτους, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις συνεχείς ανταλλαγές και επαφές - οικονομικές και κυρίως πολιτιστικές -με τον ελληνισμό της Ιταλίας . Η υιοθέτηση αυτού του μοντέλου αστικής διαμόρφωσης επισφραγίζεται στη Ρώμη με την οριστική επιλογή της Αγοράς ως  χώρου συνάθροισης και συναλλαγών . Αν αυτά ήταν όσα γνωρίζαμε έως περίπου πριν από μια εικοσαετία , προκλήθηκε σάλος όταν έγιναν γνωστά τα αποτελέσματα της ανασκαφής που διενεργήθηκε από το 1985 στις υπώρειες του Παλατίνου από την ομάδα του Αντρέα Καραντίνι , σε μια περιοχή περίπου ενός εκταρίου , έκταση άνευ προηγουμένου για το κέντρο της πόλης. 

Ta τείχη

     Τα τείχη δεν βρίσκονται στην κορυφή του λόφου - όπως προϋποθέτει η αμυντική λογική και όπως στην πραγματικότητα τεκμηριώνεται από άλλες πόλεις του Λατίου - αλλά στις υπώρειες , όπου, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Τάκιτου, βρισκόταν  ο ιερός χώρος του Παλατίνου, που αποδίδεται στον Ρωμύλο. Τα τείχη αυτά, με το λατρευτικό συγκρότημα που τα συνοδεύει , έχουν , επομένως  , μια ξεχωριστή  συμβολική αξία : δεν πρόκειται για ένα απλό στάδιο στη διαδικασία αστικοποίησης  ,αλλά  για ένα σημάδι "αστικής συνείδησης" που τοποθετείται στον 8ο αιώνα π.Χ. .

        

 Ανάλυση νεκρόπολης-Οστερία ντελ' Όζα

     

     Οι αρχαιότεροι τάφοι της Οστερία ντελ' Όζα ανήκουν σε έναν από τους οικισμούς ,οι οποίοι, σε φάση μεταγενέστερη του 8ου αιώνα π.Χ. σχημάτισαν την ιστορική πόλη των Γαβίων  , αντίθετα , οι πιο πρόσφατοι τάφοι προέρχονται από τις ενοποιημένες πλέον πόλεις . 

       Οι πρώτες εμπεριστατωμένες μαρτυρίες χρονολογούνται τον 9ο αιώνα π.Χ. . Κατά την περίοδο αυτή παρατηρούμε ταφικά έθιμα,ενταφιασμό αλλά και καύσεις των νεκρών , οι οποίες όμως ήταν μόνο για ορισμένους άνδρες , ένδειξη της προνομιούχας θέσης τους . 

      Όσον αφορά τον 9ο αιώνα , οι ανασκαφές στη νεκρόπολη εντόπισαν "οικογενειακές " ταφές , δηλαδή ομάδες τάφων , ομόλογων ως προς το τελετουργικό και τα κτερίσματα , που ενδεχομένως αντιστοιχούν σε νεκρούς της ίδιας οικογενειακής ομάδας .

        Τον 8ο αιώνα π.Χ. εμφανίζεται κάποια μεταβολή και παρατηρούνται ευρύτερες ομαδοποιήσεις {50-60 τάφοι} γύρω από ένα ζευγάρι τάφων σε  κεντρική θέση : ίσως από αυτό το στοιχείο μπορούμε να συνάγουμε ότι πρόκειται για κοινωνικά ανερχόμενες ομάδες οικογενειών . 

       Σε αυτή τη χρονική φάση θα πρέπει να αντιστοιχεί και η σταδιακή ενοποίηση διάφορων οικισμών της περιοχής ,διαδικασία από την οποία θα προκύψει ένα αστικό κέντρο {περίπου στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ.}.

       Η εκτεταμένη νεκρόπολη της Οστερία ντελ' Όζα παρουσιάζει με τον καλύτερο τρόπο την οικιστική ανάπτυξη του πολιτισμού του Λατίου κατά την εποχή του Σιδήρου ,εξαιτίας του αριθμού των τάφων { περίπου 600}, της χρονολογικής διασποράς και της ακρίβειας των ανασκαφών.

       Η σπουδαιότητα της νεκρόπολης , σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τους Γαβίους των ιστορικών χρόνων έγκειται και στο ότι παρουσιάζει τη συγκρότηση μιας ιστορίας του άστεως η οποία μοιάζει αρκετά με την αντίστοιχη που αφορά τη δημιουργία της γειτονικής Ρώμης, στο ουσιαστικά ομοιογενές πλαίσιο του πολιτισμού του Λατίου.

      Πράγματι, η δυναμική που οδήγησε στο σχηματισμό των Γαβίων αποτελέι χρήσιμο εργαλείο στη διερεύνηση της πορείας της αστικής διαμόρφωσης όσον αφορά τη Ρώμη.

    

Αρχαίο Λατίουμ

       Η περιοχή όπου αναπτύχθηκε  ο πρωϊστορικός πολιτισμός γνωστός ως πολιτισμός του Λατίου , στον οποίο περιλαμβάνεται και η Ρώμη , έχει δώσει σημαντικά ευρύματα στην περιοχή των Αλβανών Λόφων , όπου βρισκόταν η Άλμπα Λόγκα , η σημαντικότερη πόλη της περιοχής πριν τον Ρωμύλο . 

       Κοντά στις εκβολές του Τίβερη , η Όστια , σύμφωνα με τη παράδοση που τη θέλει να ιδρύθηκε από τον Άγιο Μάρκιο , επί αιώνες αποτελεί το λιμάνι της Ρώμης . Νότια της Όστια , το Λαβίνιον έχει ιδιαίτερη σημασία ακόμη και μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση , εξαιτίας του ρόλου που είχε ως ιερή πόλη.

Γάβιοι:
Η ιστορική πόλη σε μικρή απόσταση από τη νεκρόπολη.

     

θεά Minerva {Αθηνά}
Πράτικα ντι Μάρε :
οικισμός από την ύστερη Μ.Εποχή του Χαλκού εώς την Εποχή του Σιδήρου.
9ος αιώνας π. Χ. - 3ος αιώνας μ.Χ.

Η πράξη ίδρυσης του Άστεως

       << Από την Αγορά των Βοοειδών άρχισαν να σκάβουν το αυλάκι γύρω από τη πόλη,  ωσότου περικύκλωσαν το μεγάλο βωμό του Ηρακλή. Από κεί , σε τακτά χρονικά διαστήματα τοποθέτησαν λίθινες στήλες {όρους} στις υπώρειες του Παλατίνου και έως το βωμό του Κόνσους , και κατόπιν έως το ιερό των Λαρήτων.>>

          Αυτή είναι η αναπαράσταση,με βάση την οποία ο ιστορικός Πόπλιος Κορνήλιος Τάκιτος, την Αυτοκρατορική περίοδο ,μας παρέδωσε το σχέδιο της πρωτόγονης πόλης που βρισκόταν στις παρυφές του Παλατίνου.

Ναός του Ηρακλή.

Αγορά.

Το Σεπτιμούνδιον

     Παρά την ετυμολογία του , ο όρος Σεπτιμούνδιον {επτάλοφο} δεν αναφερόταν σε γεωγραφικό χώρο που οριζόταν από επτά λόφους , αλλά σε μια γιορτή: πρόκειται για πανάρχαιο τελετουργικό που συνέχισε να εορτάζεται στους ιστορικούς χρόνους και αντανακλά τη φάση η οποία προηγήθηκε της περιόδου του άστεως {πρωτοαστική}.
      Ήταν λοιπόν μια κοινή λατρεία , στην οποία λαμβάναν μέρος διάφορες κοινότητες, αυτόνομες αλλά με εξαιρετικά στενές σχέσεις μεταξύ τους . Ένας συγγραφέας της Αυτοκρατορικής εποχής , ο Φήστος , ανέτρεξε στα κείμενα ενός αρχαιότερου λόγιου και διέσωσε αυτό το αυθεντικό φιλολογικό "εύρημα" : οι κοινότητες των κατοίκων των λόφων {montes} που συμμετείχαν στο πανάρχαιο τελετουργικό ήταν οκτώ και όχι επτά.

Η Λύκαινα του Καπιτωλίου ,σύμβολο της πόλης Ρώμης.
Το άγαλμα είναι χάλκινο πιθανότατα ετρουσκικό του 400-350 π.Χ.
Οι δίδυμοι είναι μεταγενέστερη προσθήκη , Ρωμύλος και Ρέμος και θεωρούνταν γιοι του Άρη , θεού του πολέμου.

πηγή πληροφοριών: deagostini hellas
πηγή εικόνων: google images

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ :

ΡΩΜΗ (μέρος Β')