Η Σελάνα ή Σελήνη ήταν ελληνική θεά, κυρία της σεληνιακής ψυχής.
Το όνομά της ετυμολογείται από το σέλας (φως). Στην Ελληνική μυθολογία και Ελληνική Εθνική Θρησκεία η Σελήνη, ή Μην (από τη σεληνιακή μηνολόγηση) ή Πασιφάη (στη Λακωνία), είναι τιτανική οντότητα, Κατά την Θεογονία του Ησιόδου η Σελήνη είναι κόρη του Υπερίωνα και της Θείας και αδελφή της Hούς (Αυγής), και του Ηλίου, ο οποίος τη φωτίζει αιώνια λόγω της αδελφότητάς τους.
Απεικονίζεται συνήθως ως θηλυκή μορφή με μία ημισέληνο ως στέμμα και έφιππη ή οδηγώντας άρμα με φτερωτούς ίππους. Άλλοτε οι περιγραφές την θέλουν να οδηγεί μια αγέλη βοών και το ημισεληνιακό της στέμμα συσχετισμένο με τα κέρατα του ταύρου. Διασχίζει κυκλοτερώς τον ουρανό όμοια με τον αδελφό της, πάνω σε άρμα που σέρνουν δύο ημίονοι, ίπποι ή ταύροι, κατά το ένα μέρος τους λευκοί και κατά το άλλο μαύροι, αλληγορία του ότι μόνο η μία πλευρά της σεληνιακής επιφάνειας φωτίζεται από το ηλιακό φως. Σύμφωνα με διάφορες τοπικές παραδόσεις, έσμιξε με τον Αέρα με τον οποίο και γέννησε μία μόνο θυγατέρα, τη Δρόσο, με τον Θεό Δία (σύμφωνα με την αττική παράδοση) από τον οποίο γέννησε την Πανδία (εκ του παν-δίος, δηλ. πανθειοτάτη), με τον Θεό Πάνα (σύμφωνα με την αρκαδική λατρεία της επί του Λυκαίου όρους), με τον θνητό Ενδυμίωνα με τον οποίο γέννησε 50 κόρες, όσοι και οι σεληνιακοί μήνες της κάθε Ολυμπιάδας και, τέλος, με τον αδελφό της Ήλιο (μια παράδοση της ύστερης αρχαιότητας που διασώζει ο Κόιντος ο Σμυρναίος).
Στο θεολογικό και συμβολικό επίπεδο, η Θεά Σελήνη αποτελεί τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητος και του Σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στην συνηθισμένη θέαση της Φύσεως. Υπό αυτή την έννοια θεωρείται ότι στοιχειώνει άμεσα το φαντασιακό και το υποσυνείδητο.
Αποτελεί επίσης η Σελήνη τη σελασφόρο εικόνα του κυκλικού χρόνου, είναι δηλαδή μία μικρογραφία της ροής του παντός. Οι άπειρες νέες σελήνες συμβολίζουν τα άπειρα χρονικά σημεία του κάθε πέρατος που αυτομάτως σηματοδοτεί μία νέα αρχή. Η σκοτεινή σελήνη επιτρέπει σε όλες τις ενέργειες να κατακαθίσουν και να ηρεμήσουν. Το Σύμπαν απεκδύεται το πολλοστό νεκρό παλαιό και ξεκινάει ξανά, φορώντας επάνω του το επίσης πολλοστό επόμενο νέο. Ο ίδιος κύκλος με τα ανθρώπινα γυναικεία έμμηνα και ο ίδιος συμβολισμός.
Οι άπειρες πανσέληνοι από την άλλη, συμβολίζουν τα άπειρα χρονικά σημεία της κορύφωσης των ενεργειών στο συμπαντικό μάξιμουμ. Στην αθηναϊκή της λατρεία τής προσέφεραν σπονδές καθαρού ύδατος και μικρούς άρτους σε σχήμα ημισελήνου (σελήνιοι πλακούντες). Ιερό χρώμα της το ασημένιο και το λευκό, και ιερό της μέταλλο ο άργυρος.
Είναι η πρώτη και η μόνη σεληνιακή Θεά στην αρχαιότερη ποίηση. Τα επίθετα που της αποδίδονται είναι Αίγλη, Πασιφάη, Μήνη και Φοίβη. Με την εξέλιξη της μυθολογίας και άλλες Θεές συσχετίσθηκαν με τη Σελήνη, όπως η Εκάτη, η Άρτεμις, και η Ήρα.
Για τους αρχαίους Έλληνες η δύναμη της Σελήνης αντιπροσωπευόταν σε μεγάλο βαθμό από την Εκάτη, τη Σκοτεινή Σελήνη. Οι τελετουργίες αυτής της θεάς γίνονταν τη νύχτα με σκοπό τον εξευμενισμό της, για να αποτραπεί η οργή της και το κακό που τόσο συχνά έκανε. Τα δώρα της Εκάτης ήταν η μαγεία, η έμπνευση και η κατανόηση. Η Βασίλισσα του Κάτω Κόσμου κυβερνούσε ό,τι ζούσε στα κρυφά μέρη της Ψυχής, στο Υποσυνείδητο. Ήταν η Θεά της Μαγείας και των μάγων. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι η επαφή με τη σκοτεινή πλευρά της σεληνιακής θεάς, ήταν το μόνο βέβαιο όργανο για την επιτυχία της μαγείας. Δική της αποκλειστικότητα ήταν η μαγεία που σχετιζόταν με τον έρωτα, με τη μεταμόρφωση και με τα γιατρικά τις ισχυρές θεραπευτικές ή καταστροφικές ουσίες.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η Σελήνη ασκούσε επιρροή σε πολλούς διαφορετικούς τομείς. Πίστευαν ότι σε αυτήν οφειλόταν η δροσιά, και ότι επηρέαζε την έμμηνο ρύση των γυναικών αλλά και τον τοκετό. Επιπλέον, ότι σχετιζόταν με την ανάπτυξη των φυτών, ότι επηρέαζε τα ζώα και πως η καλή ή κακή υγεία των ανθρώπων εξαρτιόταν από αυτήν. Κι ότι ήταν η Σελήνη θεά του Έρωτα, ενώ ένωση της με τον Ήλιο αποτελούσε το πρότυπο του γάμου.
Οι Σπαρτιάτες έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στις φάσεις του φεγγαριού κατά την προετοιμασία των στρατιωτικών τους επιχειρήσεων και υπήρχε κοντά στην πόλη Θαλάμαι μαντείο της Ινώς ή της Πασιφάης, όπου και διανυκτέρευαν οι ενδιαφερόμενοι όταν ήθελαν να πάρουν ονειρομαντικές συμβουλές από τη θεά Σελήνη. Οι Αθηναίοι προσέφεραν στη Σελήνη τις λεγόμενες νηφάλιες σπονδές («σελήνες»). Ίχνη λατρείας της Σελήνης βρίσκουμε και σε πολλές ελληνικές αποικίες, ιδιαίτερα στην Αλεξάνδρεια, τη Ρόδο και την Ηράκλεια.
Ο Πλωτίνος παρομοίαζε το Ένα (την πρώτη δημιουργική αρχή) με το Φως, τη Διάνοια με τον Ήλιο, και την Παγκόσμια Ψυχή με τη Σελήνη. Ο Σωκράτης χαρακτήριζε τη Σελήνη ως «Μεγάλη κούφια σφαίρα που στο εσωτερικό της υπάρχουν θάλασσες και στεριές και κατοικούν άνθρωποι σαν και εμάς», ενώ ο Πυθαγόρας ανέφερε ότι η Σελήνη κατοικείται από όντα θεϊκά όμοια με τους ανθρώπους της Γης.
Οι αλλαγές της Σελήνης, αποτέλεσαν το έναυσμα, όπως προαναφέρθηκε, για να δημιουργηθούν τα πρώτα ημερολόγια του πρωτόγονου ανθρώπου, ενώ η διαδοχή των σεληνιακών φάσεων ρύθμιζε τις γεωργικές ασχολίες. Και ενώ η σεληνιακή θεά χάριζε τη ζωή και το κάθε τι που συντελεί στη γονιμότητα, ταυτόχρονα κινητοποιούσε τις καταστρεπτικές δυνάμεις της φύσης. Στη φάση του «επάνω κόσμου» που αντιστοιχεί στη φωτεινή Σελήνη, είναι καλή, αγαθή ευεργετική, ωθεί σε δημιουργικότητα και χαρίζει εσωτερική όραση. Στη φάση του «κάτω κόσμου», που αντιστοιχεί στη σκοτεινή Σελήνη είναι σκληρή, καταστρεπτική, εχθρική και προκαλεί την τρέλα.
Τα σύμβολα της Σελήνης ήταν ο χρυσός, κυρίως όμως ο άργυρος, τα κέρατα ος, ο σεληνιακός μηνίσκος, ο τροχός, ο δίσκος κ.ά. Ιερά ζώα της Σελήνης θεωρούνταν ο σκύλος, ο λέων (παράδοση του μύθου του λέοντος της Νεμέας), το βόδι και ο πετεινός, που φέρονταν να εμφανίζονται ως ακόλουθοι της Σελήνης στο πέρασμά της κατά τη νύχτα και το λυκαυγές.
Σημειώνεται ότι ο Σεληνιακός μηνίσκος αποτέλεσε ιδιαίτερο σύμβολο της πόλης του Βυζαντίου στη Κωνσταντινούπολη το οποίο και υιοθετήθηκε στη συνέχεια από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και δι΄ αυτής μεταδόθηκε σε όλους τους μουσουλμάνους όπου και φέρεται σήμερα σε πολλές εθνικές σημαίες, εθνόσημα και αραβικά βασιλικά σύμβολα.
Επίσης τα σύμβολα της Σελήνης έχουν υιοθετηθεί στην χριστιανική αγιογραφία είτε ως διακοσμητικά στοιχεία χώρου , είτε και ως σύμβολα Αγίων όπως π.χ. στην αγιογραφία της Αγίας Αικατερίνης, των Ευαγγελιστών κ.λπ.
Η Σελήνη λατρευόταν σε όλο σχεδόν τον ελληνικό χώρο. Ιδιαίτερα όμως σπουδαία ιερά της ήταν στην αρχαία Σπάρτη στο μαντείο των Σπαρτιατών στις Θαλάμες της Λακωνίας. Επίσης και στη Ρώμη υπήρχε σπουδαίο ιερό επί του Αβεντίου λόφου όπου και έκαιγε "ακοίμητος λυχνία" όλη τη νύχτα.
Υπερίωνα
«Για τον Υπερίωνα λένε πως την κίνηση του ήλιου, της σελήνης και των υπολοίπων αστεριών, καθώς και τις εποχές που προκαλούνται απ’ αυτά, πρώτος κατανόησε με την επιμέλεια και την παρατηρητικότητά του και τα δίδαξε στους άλλους, προκειμένου να τα μάθουν, γι’ αυτό και ονομάστηκε πατέρας τούτων των σωμάτων, σαν να γέννησε την θεωρία περί αυτών και την φύση τους». (Διόδωρος Σικελιώτης Ε΄ 67, 1)
Για την κίνηση του ήλιου, της σελήνης και των υπολοίπων αστεριών,
καθώς και τις εποχές που προκαλούνται απ’ αυτά,
αλλὰ γενὶκα και η κὶνηση των Πὰντων θὲτουν υπευθηνο τον Υπερίωνα.
Στη κυριολεξία ο Υπερίων τόσο κατά το όνομα (= αυτός που υπερίπταται της γης),
όσο και κατά την έννοια αποδίδει τη πρώιμη αντίληψη των παρατηρήσεων συγκεκριμένων ουρανίων φαινομένων του 24ώρου.
Στην Ελληνική Μυθολογία ο Τιτάνας Υπερίων ήταν εκείνος που γέννησε με την αδελφή του Θεία τον Ήλιο, την Σελήνη και την Ηώ.
Ενδεχομένως η λὲξη «Υπερίων» προέρχεται από:
«υπέρ» και «ιών» που σημαίνει: ο υπερ άνω ημών, δηλαδή ο πορευόμενος και αυτός που περιπολεί επί του κόσμου
«ιώ», προστακτική του ιάομαι = θεραπεύω, περιποιούμαι. Γιατρεύω, αλλά και επανορθώνω, διορθώνω, επισκευάζω.
«ιώ» εκ του «ίημι» = στέλνω, αποστέλλω μακράν, εξαποστέλλω, απολύω / θέτω (κάτι) σε κίνηση,
για ήχους-κύματα = εκπέμπω , γενικώς = θέτω, τοποθετώ.
Ο Υπερίων, λοιπόν, είναι ένας απο τους Τιτάνες που εκδηλώνεται «από ψηλά» , και θέτει αυτός σε κίνηση «πράγματα» ή και «καταστάσεις».
Αυτά που «κινητοποιεί» ο Υπερίων εξαπλώνονται προς κάθε κατεύθυνση αφού ο χώρος είναι μία προέκταση της σφαίρας.
Τα λόγια αυτά δίνουν στον Υπερίωνα υπόσταση ανθρώπινη ή κάποιας υπέρτατης οντότητας (ή και θεού) ο οποίος μπορεί να επικοινωνεί με τους ανθρώπους. Μάλιστα ο Ορφέας φαίνεται να παραδέχεται πως ο Υπερίωνας του δίδαξε «θεογονία» και «κοσμογονία» (απόσπασμα Ι Β΄8 (61)).
Ωστόσο, αν αναλύσουμε ετυμολογικά τον Υπερίωνα, ενδέχεται να αντιληφθούμε πως ο Διόδωρος απέκρυπτε την πραγματική σημασία του Υπερίωνα (ή δεν την γνώριζε καν).
«Υπερίων» , ενδεχομένως προέρχεται από:
«υπέρ» και «ιών». Όλο μαζί σημαίνει: ο υπερ άνω ημών, δηλαδή ο πορευόμενος και αυτός που περιπολεί επί του κόσμου
«ιώ», προστακτική του ιάομαι = θεραπεύω, περιποιούμαι. Γιατρεύω, αλλά και επανορθώνω, διορθώνω, επισκευάζω.
«ιώ» εκ του «ίημι» = στέλνω, αποστέλλω μακράν, εξαποστέλλω, απολύω / θέτω (κάτι) σε κίνηση, / για ήχους-κύματα = εκπέμπω / γενικώς = θέτω, τοποθετώ.
Ο Υπερίων, λοιπόν, είναι ένας Τιτάνας που εκδηλώνεται «από ψηλά» (λαμβάνοντας ως σημείο αναφοράς την επιφάνεια της γης), και θέτει σε κίνηση κάτι. Όπως ο Έρως, έθεσε σε κίνηση το Σύμπαν, ο Υπερίων θέτει κι αυτός σε κίνηση «πράγματα» ή και «καταστάσεις», προφανώς, σε μικρότερο (τοπικό) επίπεδο. Αυτά που «κινητοποιεί» ο Υπερίων εξαπλώνονται προς κάθε κατεύθυνση (αφού ο χώρος είναι μία προέκταση της σφαίρας).
Δεν είναι σαφές ούτε εύκολο να υποθέσουμε τι «θέτει σε κίνηση» ο Υπερίων. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε από τα λόγια του Διόδωρου Σικελιώτη: «θέτει σε κίνηση» τους πλανήτες, τον ήλιο, την σελήνη και τα αστέρια. Μπορούμε, ίσως, αυθαίρετα να συμπεράνουμε πως ο Υπερίων είναι μία δύναμη, ενέργεια, ή νόμος που εφορεύει στην δική μας «γωνιά» του διαστήματος.
Ο Ορφέας, λοιπόν, γνώριζε πολύ καλά πως ο Υπερίων είναι μία ενέργεια ή δύναμη (ή ένας νόμος) που η αντίληψή του, η γνώση του (η επιστήμη του) έγινε γνωστή στον Ορφέα και μέσω αυτής διδάχτηκε όλα τα υπόλοιπα ως συμπεράσματα η/και συνέπειες της «δυναμικής» του Υπερίωνα (όπως, περίπου, και ο Νεύτωνας αντιλήφθηκε την βαρύτητα χάρη στο μήλο που έπεσε στο κεφάλι του).
Απόγονος του Υπερίωνα και της Θείας (ένα από τα ζευγάρια δυνάμεων που δημιούργησε η Ευρυνόμη) είναι ένας ακόμα Τιτάνας, ο Ήλιος (η ρίζα του ονόματός του είναι «ελ» = φως).
Παραδόξως, και σύμφωνα με την μυθολογία μας, ο αδελφός του Κρόνου, ο Υπερίωνας, άλλες φορές ταυτίζεται και άλλες διαχωρίζεται με τον Ήλιο. Ίσως, λοιπόν, κάπου εκεί να υπάρχει κάτι ακόμα που δεν μπορούμε να υποθέσουμε με ενδείξεις, αλλά μόνο με την φαντασία μας.
Με βάση την φαντασία μας θα μπορούσαμε να ταυτίσουμε τον Υπερίωνα με το κέντρο του γαλαξία μας (με το οποίο κέντρο –μία άλλη σύγχρονη θεωρία – θέλει την Γη να ευθυγραμμίζεται και να λούζεται από γονιμοποιά φωτόνια το 2012).
Ευρυφάεσσα
Στην ελληνική μυθολογία η Ευρυφάεσσα (όνομα που σημαίνει «πλατύφωτη») ήταν η μητέρα του ίδιου του Τιτάνα Ήλιου και μία από τις Τιτανίδες.
Σύμφωνα με τον «Ομηρικό Ύμνο» 31 (εδάφιο 2), η Ευρυφάεσσα ήταν σύζυγος του Τιτάνα Υπερίωνα, με τον οποίο και απέκτησε τον Ήλιο, καθώς και τις Σελήνη και Ηώ. Σε άλλες όμως πηγές, η σύζυγος του Υπερίωνα και μητέρα του Ηλίου ονομάζεται Θεία ή Ευρυφάτεια. Ουσιαστικά, πρόκειται για συνώνυμες αποδόσεις του ίδιου προσώπου. Ο Πίνδαρος υμνεί τη Θεία ως εξής στην 5η Ισθμία ωδή του:
«Μάνα του Ήλιου, Θεία των πολλών ονομάτων, για χάρη σου οι άνθρωποι τιμούν το χρυσάφι σαν το δυνατότερο απ' όλα τα αγαθά.»
ΠΗΓΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου