ΟΡΙΣΜΟΣ
Είναι η εκ νέου γέννηση, η ανακαίνιση, η ανανέωση, η ανάπλαση, ο ανασχηματισμος.
ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
- Στη βιολογία αναγέννηση ονομάζεται το φαινόμενο της αποκαταστασης μερων του οργανισμού που έχουν καταστραφεί. Το φαινόμενο επίσης παρατηρείται και στα μοσχευματα των φυτών.
- Στο χριστιανισμο η εξάλειψη των αμαρτιων ενός ανθρώπου, η εσωτερική ανανέωση, η είσοδος σε μια νέα ζωή, σύμφωνη με τη διδασκαλία του Χριστού, ονομάζεται αναγέννηση. Με τη Θεία χάρη, τον εξαγνισμο (βαπτισμα) ή τη μετανοια (εξομολόγηση) ο άνθρωπος ξαναπαιρνει μια άλλη, ανώτερη και καλύτερη ζωή, δηλαδή ξαναγεννιεται στη ζωή.
- Αναγέννηση, επίσης, ονομάζεται η εκ νέου άνθηση του πολιτισμού σ'ενα έθνος που είχε περιπεσει προηγουμένως σε μια κατάσταση παρακμης.
- Η στροφή προς την αρχαιότητα (ουμανισμος)
- Η ανάπτυξη του ελεύθερου πνευματος και η ανάδειξη του ατόμου ( ανθρωποκεντρισμος)
Ουσία και φαινόμενο
- Είναι φιλοσοφικές κατηγορίες. Η ουσία αντιστοιχεί στα βασικά χαρακτηριστικά των αντικειμένων, στην εσωτερική τους σύσταση, στις πιο βαθιές διεργασίες που γίνονται μέσα στα πράγματα. Η ουσία των πραγμάτων είναι κρυφή, απροσιτη στην απλή παρατήρηση, μη προσληψιμη από τις αισθήσεις.
- Το φαινόμενο είναι η εξωτερική έκφραση της ουσίας, το σχήμα, η μορφή που παίρνουν τα πράγματα. Το φαινόμενο είναι ορατό, προσιτό στην απλή παρατήρηση και προσληψιμο από τις ανθρώπινες αισθήσεις.
- Ουσία και φαινόμενο δεν ταυτιζονται. Η επιστήμη έχει ως λόγο ύπαρξης την ανακάλυψη της ουσίας των πραγμάτων. Όπως γράφει ο Κ.Μαρξ: << Εάν η φαινομενικη μορφή με την οποία εκφραζονταν τα πράγματα και η ουσία τους συνεπιπταν κατά ένα τρόπο άμεσο, τότε κάθε επιστήμη θα ήταν περιττή, ανωφελη. >>
Αναγέννηση και ανακαλύψεις
Η Αναγέννηση είναι μια μεταβατική εποχή από τη φεουδαρχία στη βιομηχανική εποχή, διαρκεί από τα τέλη του 14ου μέχρι και τον 16ο αιώνα. Σε γενικές γραμμές, συνδέεται με την ανάπτυξη των πόλεων και την εμφάνιση των πρώτων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της σύγχρονης αστικής τάξης.
Πρόκειται για την εποχή η οποία προετοιμάζει την επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα και το Διαφωτισμό.
Η Αναγέννηση (Renaissance) δεν έχει θεωρηθεί απλή ανανέωση (renovatio), αλλά μια μεγάλη τομή στην καλλιτεχνική, πολιτιστική, κοινωνική, πολιτική και εν γένει στην ιστορική ζωή.
Το αναγεννησιακο πνεύμα προβάλλει την ατομικοτητα, τη σωματικοτητα, την κίνηση, όπως παραδειγματικα εκφραστηκαν στην τέχνη. Ο ζωγράφος, όπως γράφει ο Αλμπερτι " θα πρέπει να οικειωνεται όλες τις μορφές της γνώσης που σχετίζονται με τη τέχνη του, και ιδιαίτερα στην Ιστορία, την ποίηση και τα μαθηματικά. "
Η αντίληψη αυτή βασίζεται στο ότι οι μεγαλύτεροι δημιουργοί της Αναγεννησης είναι στοχαστες και μαθηματικοι, εφευρετες, αρχιτέκτονες και μηχανικοί, όπως πρωτοποριακά εκφράζει το παράδειγμα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Η Αναγέννηση είναι η εποχή της ανακαλυψης νέων τροπων έκφρασης αλλά και παραγωγής.
Στο θρησκευτικό τομέα, όπως διαβάζουμε στον Αλμπέρτι, βασική πηγή για την εποχή, "οι ιερείς θέλουν να ξεπερνούν όλους τους άλλους σε λαμπρότητα και μεγαλεία, θέλουν να συντηρούν πολυάριθμα καλοσυντηρημένα και λαμπροστολισμένα άλογα, θέλουν να εμφανίζονται δημόσια με πλήθος ακόλουθους, ενώ η κλίση τους προς την απραγία και η σκαιή τους φαυλότητα αυξάνει από μέρα σε μέρα....". Το πνεύμα αυτό ερχόταν σε αντιπαράθεση με το ασκητικό μοναστηριακό πνεύμα.
Το κίνημα της Μεταρρύθμισης (16ος αιώνας) έρχεται να αποκαταστήσει την κατάπτωση των θρησκευτικών ηθών, να θέσει σε ορθολογική βάση τις θρησκευτικές αξίες. Η πειθαρχία, η εργατικότητα, η λιτότητα και το πνεύμα της οικονομίας του προτεσταντισμού ευνόησαν ένα σύγχρονο εξορθολογισμένο επιχειρηματικό πνεύμα.
Στον οικονομικό τομέα, ενώ κατά τον Μεσαίωνα το χρήμα δεν έπαιζε σημαντικό ρόλο και η παραγωγική δραστηριότητα δεν αποσκοπούσε στην εξασφάλιση πλεονάσματος, την εποχή της Αναγέννησης τα πράγματα παίρνουν πολύ διαφορετική κατεύθυνση.
Το φιορίνι και το βενετσιάνικο δουκάτο, ήδη τον 13ο αιώνα, προσέφεραν ένα σύμβολο της νέας οικονομίας και ένα μέσο για τη διευκόλυνση των συναλλαγών. Εμφανίζεται το πιστωτικό κεφάλαιο και το τραπεζικό σύστημα, που ευνοούν τόσο την ανάπτυξη του πολιτισμού όσο και την αλλαγή στα ηθικά πρότυπα, την οποία πολλοί αισθάνονται ως "διαφθορά" του ανθρώπου. ( προσωπική άποψη είναι διαφθορά του ανθρώπου αν κοιτάξουμε σημερινά δεδομένα)
Ας σημειωθεί ότι για πρώτη φορά υιοθετειται ο δανεισμός με τοκο.
Στην τέχνη κυριαρχούν οι ορθες αναλογιες, η αρμονία των σχέσεων, η οποία μπορεί να προσδιοριστει αριθμητικά, η προοπτική, η οποία αναλυεται με μαθηματικους υπολογισμούς.
Από την άλλη μεριά, στην οικονομία, δίνεται έμφαση στη δυνατότητα υπολογισμού, στο σχεδιασμό οικονομικών κινήσεων, στην οργάνωση της εργασίας, στην τήρηση λογιστικων βιβλίων, προκειμένου να υπολογιστεί ορθολογικα το κέρδος ή η ζημία στις νέες μεταβαλλομενες σχέσεις της αγοράς.
Ο αστος, ο νέος επιχειρηματιας, έχει να αντιμετωπίσει τόσο την εχθροτητα της παλαιάς αριστοκρατιας όσο και τις μεταβαλλομενες συνθήκες της αγοράς, την αυξομειωση των τιμών, τον ανταγωνισμό εκ μέρους των αγορών άλλων πόλεων. Την επισφαλη του άνοδο και τον κίνδυνο μεταστροφης της τύχης που επιχειρεί να αντισταθμισει αναπτυσσοντας ένα λογικό και μεθοδικο σχέδιο.
Στο μονόλογο του Φάουστ ο Γκαίτε αποδίδει το κλίμα αυτής της εποχής ενώ διακρίνεται και το νόημα που τη συνδέει με τον 18ο αιώνα, τον αιώνα του Διαφωτισμού. Τα πρώτα λόγια του Φάουστ στο έργο εκφράζουν την αποδοκιμασία για τη σχολαστική γνώση :
Αχ! Σπούδασα Φιλοσοφία
και Νομική και Γιατρική
και αλί μου και Θεολογία
με κόπο και με επιμονή.
Και να με εδώ με τόσα φώτα,
εγώ μωρός, όσο και πρώτα.
Η γνώση της Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας κρίνεται άγονη απέναντι στο πάθος για την εφαρμογή και τη χρηστικότητα της γνώσης, για την εκμετάλλευση και τη μετατροπή των δυνάμεων της φύσης.
Η φύση, αυτή την εποχή, αρχίζει να γίνεται αντικείμενο παρατήρησης αλλά και μετατροπής δια της γνώσης με υποκείμενο τον άνθρωπο. Οι Αλχημιστές αυτής της περιόδου, υποσχόμενοι ότι με τη φιλοσοφική λίθο θα μπορούσαν να μετατρέψουν ένα ευτελές μέταλλο σε χρυσάφι, εξέφραζαν και τη γενική επιδίωξη για επέμβαση στη φύση και στην κοινωνία, για μια αλλαγή προς όφελος του δρώντος ατόμου.
Μια άλλη όψη της εποχής, η οποία την κάνει να ξεχωρίζει, προσδιορίζει αλλά και προσδιορίζεται από την οικονομική ζωή, είναι οι ανακαλύψεις.
Τα μεγάλα ταξίδια υποκινουνται προκειμένου να εξυπηρετηθουν τα εμπορικά συμφέροντα, αλλά οι ταξιδευτες επικαλουνται και την επιδιωξη να διαδωσουν το λόγο του Θεού.
Ήδη στις αρχές του 16ου αιώνα είχαν ανακαλυφθεί η Αφρική, η Νότια Ασία, η Αμερική,τα νησιά της Καραϊβικής και είχαν ήδη χαρτογραφηθει.
Πρόκειται για την νέα εποποιια του ανθρώπου, αυτή τη φορά, ο οποίος αγωνίζεται με τα στοιχεία της φύσης, τα ξεμαγευει και τα κατακτά.
Στη μεγάλη επιχείρηση των ανακαλυψεων μετειχαν τόσο η Εκκλησία όσο και τα ευρωπαϊκά κράτη, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Αγγλία, η Γαλλία.
Η παπικη εξουσία, με την ιδιότητα του εγγυητη της πνευματικής συνοχής όλων των λαών και αποβλεποντας σε μια παγκοσμια ηγεμονια, αποφασίζει να παρεμβει στην κατανομή των εδαφων.
Σύμφωνα, με την παπικη απόφαση ( Inter Cetera, 1493),ο κόσμος θα μοιραζοταν ανάμεσα στους Πορτογαλους και στους Ισπανούς. Πρόκειται για μια κίνηση που τροφοδοτεί τις συζητήσεις για το Δικαιο.
Ο βασιλιάς της Γαλλίας Φραγκίσκος Α'( Francois), επικαλουμενος το Φυσικό Δικαιο αμφισβητεί τη νομιμότητα της παπικης αυθεντιας.
Στην Ολλανδία, ο νομομαθής Ούγκο Γκρότιους (Hugo Gratius) γράφει το Mare Liberum (1609), υποστηρίζοντας ότι η ελευθερία του εμπορίου και των θαλασσών περιλαμβάνεται στα φυσικά δικαιώματα.
Από τον 16ο αιώνα, και ιδιαίτερα κατά τον 17ο, αναδεικνυεται η υπεροχή της Βόρειας Ευρώπης. Η Αγγλία, η Γαλλία, η Ολλανδία οικοδομουν τις αποικιοκρατικες τους αυτοκρατοριες επωφελουμενες από την αδυναμία των οικονομικών δομών της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, οι οποίες ήταν πολύ στενά συνδεδεμένες με την Καθολική Εκκλησία.
Οι μεγάλες εταιρείες, που οργανώνονται σε ανώνυμες ενώσεις, περισσότερο ή λιγότερο συνδεδεμένες με το κράτος, ελέγχουν όλο το εμπόριο και παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη μετατροπή των χωρών τους σε αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες.
Πρόκειται, για τις εταιρείες Ανατολικών και Δυτικών Ινδιών της Αγγλίας και της Ολλανδίας. Και στη Γαλλία οι εταιρείες παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο, αλλά η Βασιλική εξουσία παρεμβαίνει στις δραστηριότητες τους.
Η Βόρεια Ευρώπη γίνεται το νευραλγικο κέντρο της οικονομίας, το Αμστερνταμ και το Λονδίνο αναδεικνυονται σε μητροπολεις του παγκόσμιου εμπορίου.
Οργανώνονται εμπορικά δίκτυα πρακτορειων και παρουσιάζεται μια πρωτοφανής, παγκόσμια πλέον, εμπορική κίνηση. Πολύτιμα μέταλλα, ζάχαρη, βαμβάκι, καπνός, καφές, κακάο, ρύζι, νέα φυτά, μπαχαρικά, διακινούνται σε μεγάλες ποσότητες, ενώ το εμπόριο των δουλων συνέβαλε ακόμη περισσότερο στη συσσωρευση του πλούτου.
Με το άνοιγμα των αγορών και τη συσσωρευση πλούτου αρχίζουν να φαίνονται οι αδυναμίες των συντεχνιων. Η τάση προστασίας των συντεχνιων απέναντι στα μέλη της είχε μετατραπεί σε προστατευσιμο. Όσοι ήταν μέλη των συντεχνιων επιδιωκαν να διασφαλισουν το επάγγελμα τους, να εξασφαλισουν τα συμφέροντα και τα κέρδη τους, όχι να τα πολλαπλασιασουν εισερχομενοι σε έναν αβεβαιο κύκλο μεταβολων. Αυτοί οι επαγγελματίες αναγνωριζονταν και ως πολίτες.
Με τη δύναμη που είχαν αποκτήσει, πιεζαν τη πολιτική Αρχή της πόλης για τη λήψη περιοριστικων μέτρων στη κίνηση του εμπορίου .
Με λίγα λόγια, η λειτουργία των συντεχνιων δε ζημιωνε μόνο τους εξωτερικούς εργάτες, οι οποίοι αποκλειονταν από τη κλειστή οργάνωση της συντεχνιας και, συνεπώς, από τη συμμετοχή τους στην ιδιότητα του πολίτη το συντεχνιακο πνεύμα περιοριζε και την ίδια την ανάπτυξη της συντεχνιας.
Με τις ανακαλύψεις όμως, το άνοιγμα των αγορών ,την εμφάνιση των νέων κέντρων , την άνοδο της εμπορευματικής τάξης ,και στο όνομα ευρύτερων συμφερόντων , άρχισαν να πλήττονται ο προστατευτισμός και τα τοπικά συμφέροντα, και να αναδύεται ένα νέο φιλελεύθερο πνεύμα .
Στην παγκόσμια οικονομία αναδεικνύεται η υπεροχή της Ευρώπης. Μέσα από τις νέες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις , με την ανάπτυξη της εξουσίας του κράτους και της αστικής τάξης , γίνεται φανερή η παρακμή της αριστοκρατίας όσο και η αδυναμία της αγροτικής τάξης .
Με αφετηρία την τελειοποίηση της ναυσιπλοΪας , αναπτύσσεται η τεχνολογία , οι φτηνές πρώτες ύλες αναζωογονούν την παραγωγή των αγαθών , η εισροή των πολύτιμων μετάλλων ισχυροποιεί τις οικονομίες των εθνικών κρατών που αρχίζουν να εμφανίζονται, ενώ καθίσταται αναγκαία η μελέτη των νέων φαινομένων της οικονομίας.
Τα μεγάλα ταξίδια ενεργοποίησαν τους τομείς της Αστρονομίας ,της Μηχανικής και των Μαθηματικών για την κατασκευή τελειότερων εργαλείων και πλοίων . Οι ανακαλύψεις συνέβαλαν εξαιρετικά στην ανάπτυξη της Γεωγραφίας, στην τελειοποίηση της τέχνης Χαρτογραφίας , στην ανάπτυξη της Βοτανικής, της Ιατρικής , εν γένει στη συσσώρευση γνώσεων.
Σε γενικές γραμμές,όμως , εκτιμάται ότι τα αποτελέσματα αυτής της περιόδου αφορούν τη συσσώρευση του πλούτου, η οποία βασίζεται στην εκμετάλλευση της εργασίας, ειδικά της δουλείας , και στο κέρδος.
Η αποδοτικότητα της εργασίας , η οργάνωση της παραγωγής σε σχέση με τις δυνατότητες της αγοράς θα αρχίσουν να αναπτύσσονται από τον 18ο αιώνα , με την εκβιομηχάνιση, την κατάργηση της δουλείας και τις νέες συνθήκες εργασίας.
Η δουλεία δεν καταργείται τόσο από ηθικά κίνητρα , όσο ,κυρίως , για λόγους ορθολογικότερης οργάνωσης της εργασίας και της κοινωνίας .
Αρχαία Ελλάδα και ουμανισμός
Τα πρώτα ίχνη του Ανθρωπισμού, μπορούν να ανιχνευτούν στην Αρχαία Ελλάδα . Ενώ κυριαρχούσαν οι ανατολικές θεοκρατίες (Αίγυπτος-Μεσοποταμία) στην Ελλάδα εμφανίστηκαν οι πρώτες δημοκρατικές πόλεις, οι οποίες συνδίαζαν εκκοσμικευμένη δημόσια ζωή, ελεύθερη έκφραση και ανεξάρτητη σκέψη .
Ο Πρωταγόρας , αγνωστικιστής σοφιστής που έζησε τον 5ο αιώνα προ Χριστού, δίδασκε πως «πάντων χρημάτων μέτρον ἐστὶν ἄνθρωπος, τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐκ ὄντων, ὡς οὐκ ἔστιν». (Για όλα τα πράγµατα µέτρο (κριτήριο) είναι ο άνθρωπος· για όσα υπάρχουν, ότι υπάρχουν και για όσα δεν υπάρχουν, ότι δεν υπάρχουν). Έτσι, έθεσε τον Άνθρωπο ως αρμόδιο για να αποφασίζει για την αξία των πραγμάτων. Επιπλέον, οι απόψεις του για τους Θεούς τον οδήγησαν σε διώξεις, αφού η ορθολογική του σκέψη τον οδήγησε να διδάσκει πως: "Για τους θεούς δεν μπορώ να γνωρίζω τίποτα: ούτε ότι υπάρχουν, ούτε ότι δεν υπάρχουν, ούτε τι λογής μορφή έχουν. Γιατί είναι πολλά τα όσα εμποδίζουν να γνωρίζουμε. Από τη μία το άδηλο του ζητήματος και από την άλλη η συντομία της ανθρώπινης ζωής"(Diels-Kranz 80 Β4).
Πέρα από τον Πρωταγόρα, και άλλοι αρχαίοι Έλληνες αποτέλεσαν τους πρόδρομους του Ανθρωπισμού. Ο Αριστοτέλης προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσω της Λογικής και του πειράματος. Ο Επίκουρος υπήρξε υλιστής και προπαγάνδιζε την ευδαιμονία που συμπλέει μαζί με την ηθική, ως στόχο της ζωής, χωρίς να νοιάζεται για την ύπαρξη ή όχι θεών. Ο Δημόκριτος επίσης, υπήρξε υλιστής φιλόσοφος, εισήγαγε την Ατομική θεωρία, απορρίπτοντας υπερφυσικές ιδέες και την άποψη πως η Φύση ή ο άνθρωπος υπάρχουν για να υπηρετούν κάποιον ανώτερο σκοπό. Ταυτόχρονα ήταν υπέρμαχος της ηθικής ζωής που σκοπό έχει την ευθυμία, που περιλαμβάνει την ψυχική γαλήνη και σταθερότητα, ενώ δίδασκε πως οι άνθρωπο δεν ευτυχούν με τα σωματικά αγαθά, ούτε με τα χρήματα, αλλά με την ορθή σκέψη και την πολυμάθεια.
Η επιρροή του Ανθρωπισμού δεν ήτανε μόνο φιλοσοφική, αλλά διαπότισε την πολιτική και τις τέχνες. Ο Περικλής στον Επιτάφειο, δεν κάνει λόγο για υπερφυσικές δυνάμεις ή μεταθάνατο ζωή, αλλά λέει πως οι Αθηναίοι που πέθαναν στον πόλεμο, θυσιάστηκαν για την Αθήνα και θα μείνει η ανάμνηση τους, στους πολίτες της Αθήνας.
πηγες:
βιβλίο : " ΛΕΞΙΚΟ ΕΝΝΟΙΩΝ" συγγραφέας : Αργύρης Ματακιάς εκδόσεις:ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ
βιβλίο: " ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ " ΟΕΔΒ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου