Ιστός της Πηνελόπης: ΕΛΙΜΕΙΑ (ΑΙΑΝΗ)

Η Ελίμεια ή Ελιμιώτις ή Ελιμία ήταν αρχαία χώρα της Άνω Μακεδονίας, που όφειλε το όνομά της στους κατοίκους της, τους λεγόμενους Ελιμιώτες (ή Αιάνες).Εκτεινόταν στο λεκανοπέδιο του μέσου ρου του Αλιάκμονα μέχρι τα Καμβούνια και το Τιτάριο όρος, δηλαδή στο γεωγραφικό χώρο που καταλαμβάνουν σήμερα ο νομός Γρεβενών και ο Δήμος Βοϊου. Συνόρευε νότια και νοτιοδυτικά με τη Θεσσαλία (περιοχές Περραιβίας και Τυμφαίας), ανατολικά με την Πιερία, βόρεια και βορειοδυτικά με την Εορδαία και την Ορεστίδα αντίστοιχα, και δυτικά με την Ηπειρωτική Παραυαία, όπως μαρτυρεί η τοπογραφική διάταξη των αρχαίων φρουρίων και ακροπόλεων.

Η Ελίμεια αποτελούσε αυτόνομο βασίλειο από μια τοπική αριστοκρατία, μέχρι την ένωση του με το Μακεδονικό Βασίλειο, ως ημιαυτόνομη επαρχία επί Αλεξάνδρου Α',μια μορφή επικυριαρχίας όπως η Ορεστίδα και η Λυγκηστίδα. Αργότερα προσαρτήθηκε οριστικά στο Μακεδονικό βασίλειο το 355 π.Χ. από τον Φίλιππο Β', αποτελώντας μια από τις δυτικές επαρχίες του. Ο Φίλιππος Β' είχε ως δεύτερη σύζυγο, την κόρη του Δέρδα του Γ', την Φίλα, (δηλαδή: Αγαπημένη) και κατοικούσε στα βασιλικά ανάκτορα του Φιλίππου.

Στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία κατά των Περσών, οι φάλαγγες του μακεδονικού στρατού αποτελούνταν τάξεις πεζών από ομοεθνείς Μακεδόνες. Υπήρχε έτσι η Τάξη των Ελιμιωτών που είχε περίπου 1.500 άνδρες.

Από τα 500 περίπου συνολικά ανθρωπωνύμια (ελληνικά, ρωμαϊκά κ.ά. : θεοφόρα, μυθολογικά, ιστορικά κλπ.) που απαντούν σε επιγραφές της Δυτικής Μακεδονίας το υψηλότερο ποσοστό (42%) απαντά στην αρχαία Ελιμιώτιδα. Επίσης, στην ίδια φυλετική περιοχή μαρτυρούνται, από επιγραφές και αρχαιολογικά ευρήματα (ανάγλυφα κλπ.), οι περισσότερες λατρευόμενες θεότητες και τόποι λατρείας (20 θεότητες και 22 τόποι λατρείας) από ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία. Πρόκειται για τις λατρείες του Δία και της Ήρας, του Ασκληπιού, του Ποσειδώνα, του Ερμή, του Πλούτωνα, του Διόνυσου, του Ηρακλή, της Άρτεμης, της Αφροδίτης και της Αμφιτρίτης. Τέλος, η Ελιμιώτιδα αποτελούσε, στα ρωμαϊκά (αυτοκρατορικά) χρόνια, το σπουδαιότερο μεταλλευτικό κέντρο (χαλκού και σιδήρου) της Δυτικής Μακεδονίας, όπως μαρτυρούν πολυάριθμα ίχνη (καμινεύματα) μεταλλευτικών εργασιών στους ανατολικούς πρόποδες της Πίνδου και συγκεκριμένα στο σημερινό νομό Γρεβενών (σημ. χωριά Ανάβρυτα, Σαμαρίνα, Αβδέλλα, Μοναχίτι).

Πρωτεύουσα της Ελιμίας χώρας ήταν η Αιάνη (ή Αίανα). Βρίσκεται τοποθετημένη σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ από τη σημερινή Αιανή. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες, αγάλματα, βασιλικούς τάφους και δημόσια κτήρια.

Ιδρυτής της αρχαίας Αιανής φέρεται ο Αιανός, γιος του Ελύμου, βασιλέως των Τυρρηνών, μιας Μακεδονικής πόλης

.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής διαθέτει ανεκτίμητα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στην αρχαία πόλη Αιανή. Βρίσκεται σε ένα μεγάλο σύγχρονο κτίριο, που χτίστηκε το 1992-2002.

Το αρχαιολογικό συγκρότημα της αρχαίας πόλης βρίσκεται περίπου 2 χλμ βορειοανατολικά του χωριού και σε αυτό μπορείτε να δείτε κατάλοιπα των διαφόρων κτιρίων της αρχαίας πόλης.